Kur Korumalı Türk Lirası Vadeli Mevduat

Dr. Ali Tolga Erendaç

A. Giriş

21 Aralık 2021 tarihinde T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından bir Basın Açıklaması yapılarak Kur Korumalı Türk Lirası Vadeli Mevduat (KKM) hesabı tanıtılmıştır. 21 Aralık 2021 tarih ve 31696 (mük.) sayılı Resmi Gazete’de Türk Lirası Mevduat ve Katılma Hesaplarına Dönüşümün Desteklenmesi Hakkında Tebliğ (Sayı 2021/14) (“Tebliğ”) yayımlanmış ve aynı gün yürürlüğe girmiştir.

Bu bilgilendirme notunda Basın Açıklaması da dikkate alınarak, Tebliğ ile getirilen Kur Korumalı Türk Lirası Vadeli Mevduat hakkındaki düzenlemelerin hukuki değerlendirmesi yapılacaktır.

B. Değerlendirme

 

1. Düzenleme Yapılmasının Gerekçesi

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan Basın Açıklamasında “Kur Korumalı Türk Lirası Vadeli Mevduat”ın kurlardaki oynaklıktan korunmak amacıyla devreye alındığı belirtilmiştir. Tebliğ ile yapılan düzenlemede döviz tevdiat hesaplarının (DTH) ve döviz cinsinden katılım fonlarının TL’sı mevduat ve katılım hesaplarına dönüşümünün teşvik edilmesinin amaçlandığı görülmektedir.

Tebliğ’de DTH’ların TL’ye dönüşmesi durumu düzenlenirken, Basın Açıklamasından kur korumasının sadece DTH’ların dönüşmesi halinde açılacak TL hesaplarına uygulanacağına dair bir şart görülememektedir. Dolayısıyla döviz hesabı dışındaki TL mevduatların kur korumalı TL vadeli mevduat olarak açılıp açılmayacağına henüz açıklığa kavuşmamıştır. KKM’nin devreye alınmasının gerekçesi bu hesap sahipleri için de geçerli olduğundan, TL hesapların da kur koruması desteğinden yararlanmasına yönelik bir düzenlemenin ivedilikle yapılması gerektiği görülmektedir.

Tebliğ’e göre KKM hesabı, TL cinsinden vadeli bir mevduat olup, vade sonu kurunun hesap açılışındaki dönüşüm kurundan yüksek olması ve kur farkı üzerinden hesaplanan tutarın banka tarafından ödenecek faiz veya kâr payından yüksek olması durumunda, kur farkı üzerinden hesaplanan tutardan faiz veya kâr payı düşülerek hesaplanan tutarın Merkez Bankası tarafından hesap sahibine ödenmesini (kur koruma desteği) öngören bir hesaptır (Tebliğ m. 5/ f. 2).  

Bu hesabı açabilecek banka, kimin hesap sahibi olabileceği ve hesabın para birimi, vadesi ile faiz oranına ilişkin Tebliğ’de bazı kurallar getirilmiştir. Diğer yandan Basın Açıklaması ile Tebliğ’de getirilen düzenleme arasında bazı farklar vardır. KKM’nin vadesinden önce çekilmesi, hesabın vadesi ve faiz oranı yönünden Tebliğ’deki farklı düzenlemelere aşağıda yer verilmiştir.

2. Hesap Açabilecek Banka

KKM, bir mevduat bankası veya katılım bankası tarafından açılabilecektir. Kur korumasının devreye girmediği durumlarda vade sonunda anapara ile faiz veya kâr payını hesabı sahibine hesabı açan banka ödeyecektir (Tebliğ m. 5/ f. 1). Kur farkı (kur desteği) ise TCMB ödeyecektir (Tebliğ m. 5/ f. 2).

Tebliğ’de yatırım ve kalkınma bankaları belirtilmemiştir. Yatırım bankaları her ne kadar mevduat kabul edemez ise de Bankacılık Kanunu m. 60/ f. 4 kapsamında mevduat sayılmayan fonlar için (müstakriz hesap) açabilmektedir. Ayrıca mevduat dışındaki ürünlerden yararlanmak isteyen gerçek kişiler yatırım bankaları nezdinde bono alarak da yatırım yapabilmektedir. Hem farklı ürünlere yatırım yapan gerçek kişilerin mevduat sahibi olan kişiler ile eşit imkanlardan yararlanması hem de bankalar arasındaki rekabetin korunması bakımından gerçek kişilerce rehin verilen fon bakiyeleri ile bono ürünlerinin de kur koruma desteğinden yararlandırılmasına yönelik düzenleme yapılmasının yerinde olacağı kanaatindeyiz.

3. Hesap Sahibi Olabilecek Kişi

Hesap sahibi yurt içi gerçek kişi olabilecektir. Ancak Tebliğ m. 3/ f. 1/ b. d’de yurt içi gerçek kişi tanımı yapılırken, yurt dışında işçi olanlar, serbest meslek ve müstakil iş sahibi olan Türk vatandaşları da tanım kapsamına alınmıştır.

Hemen belirtelim gerçek kişinin finansal tüketici olması şartı aranmadığından, gerçek kişi tacirler (şahıs şirketleri) de KKM hesabı açabilecektir.  Ancak tüzel kişiler ile adına hesap açılabilen kişiler (apartman yönetimi, elçilik, adi şirketler) KKM açamayacaktır. Oysa, adına hesap açılabilen apartman yönetimi, elçilik, adi şirketler adına da KKM hesap açılabilmesine izin verilmesi amaca uygun bir düzenleme olurdu.

Kur koruma desteği hesap bazında öngörüldüğünden aynı bankada hem bireysel hem de müşterek hesabı olan bir gerçek kişinin iki hesabı da kur koruma desteğinden yararlanabilecektir.

Hesap sahibinin vadeden önce vefatı halinde hak ve borçlar mirasçılara geçeceği vade sonunda kur desteğinden mirasçılar yararlanacaktır.

4. Hesabın Para Birimi

Tebliğ, DTH’ların hesap sahibinin talep etmesi halinde KKM’ye dönüşmesi halini düzenlemiştir DTH’ın TL’sına dönülerek KKM hesabı açılması halinde kur desteği TCMB tarafından ödenecektir (Tebliğ m. 4/ f. 2).  KKM hesabına dönüşebilecek DTH’ların para biri olarak sadece üç para birimi (ABD Doları, Euro ve İngiliz Sterlini) sayılmıştır (Tebliğ m. 4/ f. 1). Diğer döviz cinsinden DTH’lar Tebliğ kapsamına dahil değildir.

Döviz hesabından TL’sına dönüşen hesabın kur korumasından yararlanması sadece bir kere mahsus olabilecektir (Tebliğ m. 5/ f. 4). Buna göre DTH’ın TL’ye dönüştürülmesi sonunda 3 ay vadeli olarak hesap açılması halinde, üç ayın sonunda vadenin temdit edilmesi halinde kur korumasından yararlanılamayacaktır.

5. Hesabın Vadesi

Basın açıklamasında hesap vadesinin 3, 6, 9 veya 12 ay olabileceği belirtilmiştir. Tebliğ’de ise DTH’dan TL’ye dönüştürülen KKM hesabının vadesinin 3, 6 veya 12 ay olabileceği düzenlenmiştir.  9 aylık vadeli hesaba Tebliğ’de yer verilmemiştir. Basın açıklaması DTH dışındaki hesapları da kapsadığı için DTH’dan TL’ye dönen KKM hesaplar bakımından 9 ay vadeye izin verilmemiş olmasının bilinçli bir tercih mi olduğu tereddüt yaratmaktadır.

Tebliğ’de “…aya kadar” ibaresine yer verilmediği için DTH’dan KKM’ye dönüştürülen KKM hesabının 45 gün, 65 gün vs. vadeli olması halinde bu hesaplar kur korumasından yararlanamayacaktır (Tebliğ m. 4/ f. 3).

6. Hesabın Vadesinde Önce Kırılması

Basın açıklamasında vadeden önce para çekilmesi durumunda hesabın vadesiz hesaba dönüşeceği ve faiz hakkı ortadan kalkacağı, hesabın açıldığı tarihteki TCBM kuru ile hesabın kapatıldığı tarihteki TCMB kurundan düşük olan üzerinden hesap bakiyesi güncelleneceği duyurulmuştur.

Basın açıklamasındaki şartların uygulanması halinde anapara kaybı riski dahi yaşanabileceği öngörülerek Tebliğ’de Basın Açıklamasındaki şartlara yer verilmediği görülmektedir. Tebliğ’de DTH’dan TL’ye dönüştürülen KKM hesabın vadesinden önce kırılması halinde sadece hesap sahibinin kur koruması desteğinden yararlanamayacağı düzenlenmiştir (Tebliğ m. 5/ f. 3).

Diğer yandan Tebliğ’e tabi KKM hesaplarda vade kırımı yapılması mevcut hukuki rejime tabi olacaktır.  Buna göre vade kırımı banka izni ile yapılabilecektir ve vadesinden önce kısmi çekiliş yapılması halinde banka ile müşteri arasında yapılacak anlaşmaya göre, söz konusu vadeli hesabın tamamının veya sadece çekilen kısmın vadesi bozulmuş sayılarak, vadesi bozulan kısma vadesiz mevduat faiz oranı uygulanacaktır. Ancak kısmi vade bozumu konusunda anlaşmaya varılmış olması halinde, kalan kısmının başlangıçta belirlenen şartlar çerçevesinde vadesi devam ettirilebilmesi halinde vadesi devam ettirilen tutarın, Tebliğ m. 5/ f. 4’deki kur korumadan bir kere yararlanabilme kuralına takılma riski doğabileceği de mutlaka değerlendirilmelidir.

7. Hesabın Faiz Oranı

Basın açıklamasında KKM’ye asgari TCMB Politika faiz oranı uygulanacağı belirtilmiştir. Tebliğ’de ise DTH’dan TL’ye dönüştürülen KKM hesabının asgari faiz oranı/katılım payı oranı, Merkez Bankası’nca belirlenen bir hafta vadeli repo ihale faiz oranın altında olamayacaktır (Tebliğ m. 4/ f. 4). Bu oran asgari oran olup, banka daha yüksek bir oran belirleyebilir.  

KKM nihayetinde bir vadeli mevduat olduğu için ve Tebliğ m. 6’da da KKM’ye uygulanmayacak hükümler içinde Mevduat ve Kredi Faiz Oranları ve Katılma Hesapları Kâr Ve Zarara Katılma Oranları Hakkında Tebliğ m. 3/ f. 2 hükmüne yer verilmediğinden, KKM için değişken faiz oranı belirlenmesi de mümkündür.

C. Sonuç

Kur Korumalı Türk Lirası Vadeli Mevduat hesabı ile ilgili yapılan düzenleme hakkında vardığımız sonuçları şu şekilde belirtebiliriz;

• Tebliğ’de DTH’ların TL’ye dönüşmesi durumu düzenlenirken, Basın Açıklamasından kur korumasının sadece DTH’ların dönüşmesi halinde açılacak TL hesaplara uygulanacağına dair şart olduğu çıkarılamamaktadır. Dolayısıyla döviz hesabı dışındaki TL mevduatların kur korumalı TL vadeli mevduat olarak açılıp açılmayacağına henüz düzenlenmemiştir. KKM’nin yapılmasının gerekçesi bu hesap sahip sahipleri için de geçerli olduğundan, TL hesapların da kur koruması desteğinden yararlanmasına yönelik bir düzenlemenin ivedilikle yapılması gerekmektedir.

• Tebliğ’de yatırım bankaları belirtilmemiştir. Yatırım bankaları her ne kadar mevduat kabul edemez ise de Bankacılık Kanunu m. 60/ f. 4 kapsamında mevduat sayılmayan fonlar için (müstakriz hesap) açabilmektedir. Ayrıca mevduat dışındaki ürünlerden yararlanmak isteyen gerçek kişiler yatırım bankaları nezdinde bono alarak da yatırım yapabilmektedir. Hem farklı ürünlere yatırım yapan gerçek kişilerin mevduat sahibi olan kişiler ile eşit imkanlardan yararlanması hem de bankalar arasındaki rekabetin korunması bakımından gerçek kişilerce rehin verilen fon bakiyeleri ile bono ürünlerinin de kur koruma desteğinden yararlandırılmasına yönelik düzenleme yapılmasının yerinde olacağı kanaatindeyiz.

• Tebliğ’de sadece gerçek kişiler adına KKM açılabileceği düzenlenmiştir. Oysa, adına hesap açılabilen apartman yönetimi, elçilik, adi şirketler adına da KKM hesap açılabilmesine izin verilmesi Tebliğ ile öngörülen amaca uygun bir düzenleme olur.

Bu dokuman Erendaç Hukuk Danışmanlık & Avukatlık tarafından hazırlanmış olup, her hakkı saklıdır.

© 2021