Sözleşmede Şekil ve Şekle Aykırılığın Hukuki Sonucu

Sözleşmeyi kuran irade beyanlarının belli kalıplar içinde açıklanması o hukuki işlem için aranan şekli ifade eder. Başka bir deyişiyle sözleşmenin şekli tarafların irade beyanlarının nesnel dünyada diğer kişilerce algılanmasını sağlayana görünüş biçimidir.

Şekil, yapılış tarzına ve fonksiyonlarına göre sınıflandırılabilir.

Yapılış tarzına göre şekil, “geçerlilik şekli” veya “ispat şekli” olarak ikiye ayrılır. Geçerlilik şeklinde o şekle uyularak irade beyanında bulunulması şartıyla işlem geçerlilik kazanır. İspat şekli ise işlemin geçerliliğini etkilemez, sadece ispatın belirli bir şekilde yapılabileceğini gösterir. TBK m. 12/f. 2’ye göre kanunda sözleşmeler için öngörülen şekil, kural olarak geçerlilik şeklidir.

Fonksiyonlarına göre şekil; sözlü̈ şekil, adi yazılı şekil ve resmi şekil olarak sınıflandırılır. Sözlü şekil, istisnai bir yöntem olup, hukukumuzda evlenme sözleşmesi (TMK m. 142) ve sözlü vasiyetname (TMK m. 539/ f. 2) için aranmıştır. Adi yazılı şekil, senet metninin borç altına girenlerce imzalanmasıyla gerçekleştirilir (TBK m.14/ f. 1). Resmi şekil, resmi memur önünde kanunun öngördüğü merasime göre yapılır[1].

Kanunda sözleşmeler için öngörülen şekle uyulmaksızın kurulan sözleşmeler hüküm doğurmaz. Şekle aykırı yapılan sözleşmenin akıbeti konusunda klasik kesin hükümsüzlük[2] görüşü ile kendine özgü hükümsüzlük görüşü[3] şeklinde bazı görüşler ileri sürülmüştür.

Doktrinde hâkim olan görüş, kesin hükümsüzlük görüşüdür. Yargıtay da bu görüştedir[4]. Bu görüşe göre sözleşme yapıldığı andan itibaren hükümsüzdür, sözleşmeye sonradan icazet de verilemez. Kesin hükümsüzlük hâkim tarafından re’sen göz önüne alınır. Ancak kesin hükümsüzlüğün ileri sürülmesi hakkının kötüye kullanımı teşkil etmemelidir[5].

Kendine özgü hükümsüzlük görüşüne göre ise sözleşme yapıldığı andan itibaren geçerlidir ve hâkim hükümsüzlüğü re’sen göz önünde tutamaz.

—————————————-

[1] Hukuki işlemlerde şekil konusunda bilgi için bkz Ahmet Kılıçoğlu, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Ankara, 2019, s. 151; Andreas von Tuhr, Borçlar Hukuku 1-2 (Çev. Cevat Edege), Ankara, 1983, s. 228 vd.; Fikret Eren, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 24. Baskı, Ankara, 2019,  s. 298 vd.; Haluk Nomer, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 17. Bası, İstanbul, 2018, s. 116 vd.; Hüseyin Hatemi, Emre Gökyayla, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 4. Baskı, İstanbul, 2017, s. 44 vd.; Kemal Oğuzman, Turgut Öz, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 16. Bası, Cilt 1, İstanbul, 2018, s. 138 vd.; Tekinay/ Akman/ Burcuoğlu/ Altop, Tekinay Borçlar Hukuku, 7. Bası, İstanbul 1993, s. 99 vd..

[2] Kılıçoğlu, Genel Hükümler, s. 212; Kocayusufpaşaoğlu, a.g.e., s. 313; Oğuzman/ Öz, Genel Hükümler C. 1, s. 155; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, a.g.e., s. 102; Tuhr, a.g.e., s. 232.

[3]  Eren, Genel Hükümler, s. 298 vd.; Hatemi/Gökyayla, a.g.e., s. 53.

[4]  Y. İBK. 30.09.1988, E. 1987/2, K. 1988/2– (Kocayusufpaşaoğlu, a.g.e., s. 313).

[5] Kocayusufpaşaoğlu, a.g.e., s. 313; Oğuzman/ Öz, Genel Hükümler C. 1, s. 155; Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, a.g.e., s. 102.; Tuhr, a.g.e., s. 232.

 

Bu dokuman Erendaç Hukuk Danışmanlık & Avukatlık tarafından  hazırlanmış olup, her hakkı saklıdır.

© 2023